Virginia Satir - Η Αυτοεκτίμηση του Παιδιού

Το παιδί έρχεται στον κόσμο με άγραφη, καθαρή την πλάκα του και η αίσθηση της αξίας και της εκτίμησης είναι ένα υποπροϊόν της μεταχείρησής του από τους μεγάλους.

Οι ενήλικοι ίσως να μην αντιλαμβάνονται ότι ο τρόπος με τον οποίο πιάνουν ένα παιδί μπορεί να συμβάλλει στην αυτοεκτίμησή του.

Τα παιδιά μαθαίνουν να εκτιμούν τον εαυτό τους από τις φωνές που ακούνε, από τις εκφράσεις των ματιών των μεγάλων που τα κρατάνε στην αγκαλιά τους, από το μυϊκό τόνο της αγκαλιάς που τα κρατάει, από τον τρόπο που οι μεγάλοι ανταποκρίνονται στα κλάματά τους.

Αν το μωρό μπορούσε να μιλήσει, θα έλεγε: «Μ’ αγαπούν», «κανείς δε με προσέχει, αισθάνομαι απόρριψη, αισθάνομαι μοναξιά», «είμαι πολυ σημαντικό», «δε μου δίνουν σημασία. Είμαι φόρτωμα για τους άλλους». Όλα αυτά είναι προάγγελοι για τα κατοπινά μηνύματα, τα σχετικά με την αυτοεκτίμησή του.

Οι γονείς που τώρα ξεκινούν μ’ ένα μωρό, ας προσέξουν τις επόμενες παραγράφους, που θα τους βοηθήσουν να δημιουργήσουν περισσότερες ευκαιρίες για να αναπτυχθεί η αυτοεκτίμησή του.

1. Συνειδητοποίησε τον τρόπο με τον οποίο πιάνεις το μωρό. Αν εσένα σ’ έπιαναν έτσι, πώς θα αισθανόσουνα; Όταν πιάνεις το παιδί σου, σκέψου τι μαθαίνει το παιδί σου. Είναι το πιάσιμο σκληρό, απαλό, ψυχρό, αδύνατο, γεμάτο αγάπη, φόβο, άγχος; Πες στο παιδί σου τι αισθάνεσαι.

2. Μάθε να συνειδητοποιείς τις εκφράσεις των ματιών σου. Και παραδέξου τις: «Είμαι θυμωμένος», «φοβάμαι», «είμαι ευτυχισμένος» και τα λοιπά. Το σημαντικό είναι να δοθεί στο παιδί σου άμεση συναισθηματική πληροφόρηση από σένα για σένα.

3. Τα πολύ μικρά παιδιά έχουν την τάση να πιστεύουν ότι όλα γύρω τους συμβαίνουν εξαιτίας τους, τόσο τα καλά, όσο και τα άσχημα περιστατικά. Ένα σημαντικό μέρος της εκμάθησης του αυτοσεβασμού αποτελεί ο σαφής διαχωρισμός των περιστατικών που σχετίζονται με το παιδί από εκείνα που αφορούν κάποιον άλλον. Όταν μιλάς στο παιδί σου, να καθορίζεις επακριβώς σε ποιον αναφέρονται οι αντωνυμίες που χρησιμοποιείς.

Για παράδειγμα, μια μητέρα που έχει θυμώσει με τη συμπεριφορά ενός από τα παιδιά της, μπορεί να πει: «Εσείς τα παιδιά ποτέ δε μ’ακούτε όταν σας μιλάω!» Αυτή τη φράση την ακούνε και την πιστεύουν όλα τα παιδιά που τυχαίνει να είναι μπροστά, παρόλο που το μηνυμά της απευθύνεται ειδικά σε ένα.

4. Υποστηρίξτε την ικανότητα και την ελευθερία των παιδιών να σχολιάζουν και να ρωτάνε, ώστε το κάθε άτομο να μπορεί να πιστοποιήσει τι συμβαίνει. Στο παράδειγμα που ανέφερα παραπάνω, το παιδί που είναι ελεύθερο να ρωτάει, θα ζητήσει να μάθει: «Για μένα το λες;»

Χρησιμοποιώ μια μεταφορά που οι οικογένειες βρίσκουν πολύ χρήσιμη. Σκεφτείτε μια στρογγυλή πηγή που έχει εκατοντάδες μικρά σιντριβάνια. Φανταστείτε καθεμιά από αυτές τις μικρές τρύπες, σαν ένα σύμβολο της προσωπικής μας ανάπτυξης. Καθώς μεγαλώνουμε, όλο και περισσότερα σιντριβάνια ανοίγουν. Άλλα τελειώνουν και κλείνουν. Το σχέδιο των νερών συνεχώς αλλάζει. Μπορεί πάντα να είναι όμορφο.

Είμαστε δυναμικά όντα, σε συνεχή κίνηση. Καθεμιά από τις πηγές μας λειτουργεί ακόμη και στη νηπιακή μας ηλικία.

Το ψυχολογικό απόθεμα από το οποίο το νήπιο αντλεί αυτεκτίμηση είναι η συνισταμένη όλων των δράσεων, αντιδράσεων και αλληλεπιδράσεων μεταξύ των προσώπων που νοιάζονται γι’ αυτό το παιδί.

Απόσπασμα από το βιβλίο της Βιρτζίνια Σατίρ, «Πλάθοντας Ανθρώπους», Εκδόσεις Κέδρος.

Πιστή στην πεποίθησή της ότι τα συγκροτημένα άτομα προέρχονται από αρμονικές και συγκροτημένες οικογένειες, η κορυφαία στο χώρο της οικογενειακής ψυχοθεραπείας Αμερικανίδα Βιρτζίνια Σατίρ εξηγεί στο βιβλίο αυτό την άρρηκτη σχέση ανάμεσα στην οικογενειακή ζωή και στο χαρακτήρα που διαμορφώνει μεγαλώνοντας κάθε παιδί.
Η συγγραφέας, με σαφή και κατανοητό τρόπο, εξετάζει βασικά θέματα της διάπλασης του ατόμου, των διαπροσωπικών σχέσεων και του κύκλου της ζωής (Αυτοεκτίμηση, Μορφές Επικοινωνίας, Οργάνωση της οικογένειας, Οικογένεια και κοινωνία, κ.ά.), ενώ σκιαγραφεί τα βασικά χαρακτηριστικά της οικογένειας του μέλλοντος.
Καρπός πολύχρονης εμπειρίας και έρευνας στο χώρο της οικογενειακής θεραπείας, το "Πλάθοντας ανθρώπους", από το 1972 που πρωτοκυκλοφόρησε, έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από δώδεκα γλώσσες.

Η Αμερικανίδα ψυχοθεραπεύτρια Βιρτζίνια Σατίρ (1916-1988) υπήρξε από τις ηγετικές φυσιογνωμίες στο χώρο της οικογενειακής ψυχοθεραπείας. Πρωτοστάτησε στην ίδρυση της Διεθνούς Εταιρίας Οικογενειακής Ψυχοθεραπείας και ταξίδεψε σε πολλές χώρες, όπου δίδαξε και ίδρυσε παρόμοιες εταιρίες. Ήταν μία από τους πρωτεργάτες και τους σημαντικότερους εκπροσώπους τόσο της συστημικής προσέγγισης στην οικογενειακή θεραπεία όσο και του Κινήματος του Ανθρώπινου Δυναμικού (Human Potential Movement). Εκτός από το "Πλάθοντας ανθρώπους", στα ελληνικά κυκλοφορούν τα βιβλία της: "Τα πολλά σου πρόσωπα", "Κατανόησε τον εαυτό σου" και "Ανθρώπινη επικοινωνία".